niechlubni fałszywi przyjaciele

Termin translator's false friend - jedno z podstawowych pojęć translatoryki - poznałam na początku swojej przygody z angielskim. Byłam wtedy może w VI klasie podstawówki i dwa razy w tygodniu chodziłam na lekcje angielskiego w osiedlowym klubie "Ufo". Był to mój trzeci, a może czwarty rok nauki. Za przykład posłużyła para sympatyczny - sympathetic. Po polsku przymiotnik sympatyczny oznacza mniej więcej tyle co "miły, przyjacielski, koleżeński". Angielski sympathetic natomiast pochodzi bezpośrednio od od rzeczownika sympathy "współczucie, poczucie solidarności" i tłumaczy się jako "współczujący, wykazujący zrozumienie". W znakomitej większości przypadków przetłumaczenie sympathetic jako "sympatyczny" czy sympathy jako "sympatia" jest karygodnym błędem, powoduje zmianę znaczenia.  

Nie raz i nie dwa słyszałam sympathetic tłumaczone jako "sympatyczny". Przykład - serial "Krok od domu" na TVN7. Jest to serial kryminalny opowiadający o prawnikach i prowadzonych przez nich sprawach sądowych. Jednym z zabiegów stosowanych przez obrońców jest ukazanie oskarżonego w taki sposób, by sąd lub przysięgli nie widzieli w nim wyłącznie bezwzględnego przestępcy, ale również człowieka ciężko doświadczonego przez życie, kochającego swych bliskich, działającego pod wpływem emocji. Słowem - by mu współczuli. Prawnicy liczą na to, że w wyniku tego sąd czy przysięgli uniewinnią oskarżonego lub wymierzą mu łagodniejszą karę. W języku angielskim używa się w tej sytuacji właśnie wyrazów sympathy, sympathetic. W odcinku serialu "Krok od domu" wyemitowanym 7 marca tego roku słyszymy następującą frazę: "Jest niezrównoważony psychicznie, wzbudzi sympatię przysięgłych". Oczywiste jest, że nie chodzi tutaj o wzbudzenie sympatii, tylko współczucia. Tłumacz, po pierwsze, najwyraźniej nie zna pojęcia false friend, a po drugie nie zauważył bezsensowności tego, co wyprodukował. Dlaczego obrońcy mieliby oczekiwać, że osoba niezrównoważona psychicznie wzbudzi SYMPATIĘ przysięgłych??? Ludzie o takiej dyspozycji raczej rzadko bywają lubiani, częściej budzą niechęć, pogardę ze względu na swoje gwałtowne i nieprzewidywalne reakcje. W dalszej części odcinka słyszymy znowu: "Przysięgli uznali, że jest sympatyczny", a w tle oryginał: "Jury found him sympathetic". Przekład błędny z tych samych powodów, co w przypadku poprzedniej frazy. Tłumacz konsekwentnie popełnia ten sam błąd w kolejnych odcinkach serialu, co wskazuje, że poprzednim razem to nie było omsknięcie czy przeoczenie.

Pod wersją polską podpisało się TVN. To naprawdę żałosne, że tak nadziana stacja skąpi i zleca tłumaczenie list dialogowych osobom tak przeraźliwie niekompetentnym.

Poniżej garść przykładów polsko-angielskich false friends. Z niektórymi z nich jeszcze się spotkamy :)

pl. aktualny "current" - ang. actual "faktyczny, rzeczywisty" 
pl. audycja "broadcast" - ang. audition "przesłuchanie, próba"
pl. bilion "trillion" - ang. billion "miliard"
pl. biliard "quadrillion" - ang. billiards "bilard"
pl. ewentualnie "possibly" - ang. eventually "w końcu"
pl. karnacja "complexion" - ang. carnation "goździk"
pl. klozet "toilet" - ang. closet "szafa ścienna"
pl. konsekwentny "consistent" - ang. consequent "wynikający"
pl. lektura "reading (matter)" - ang. lecture "wykład"
pl. lunatyk "sleepwalker" - ang. lunatic "szaleniec"
pl. mizeria "cucumber salad" - ang. misery "nieszczęście"
pl. patetyczny "pompous" - ang. pathetic "żałosny"
pl. paragon "receipt" - ang. paragon "ideał, archetyp"
pl. pensja "wages, salary" - ang. pension "emerytura"
pl. prezerwatywa "condom" - ang. preservative "środek konserwujący"

Swoją drogą tłumaczenie false friend jako "fałszywy przyjaciel" też mi się średnio podoba. Proponowałabym zamiast tego np. "pozorny przyjaciel".